Ảnh minh họa.
Cụ thể, tại Báo cáo, Liên đoàn Luật sư Việt Nam nêu rõ, theo quy định tại Điều 307 BLTTHS 2015, thủ tục xét hỏi tại phiên tòa sơ thẩm, phiên tòa phúc thẩm được thực hiện theo trình tự chủ tọa phiên tòa hỏi trước, sau đó chủ tọa phiên tòa sẽ quyết định để Thẩm phán, Hội thẩm, Kiểm sát viên, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự hỏi sau.
Trình tự này là không hợp lý, không phù hợp với nguyên tắc tranh tụng, bởi vụ án hình sự phát sinh là do có sự buộc tội của Viện Kiểm sát, cáo buộc của Viện Kiểm sát là yếu tố làm khởi động vụ án hình sự, từ đó sẽ làm phát sinh nhu cầu gỡ tội của bị cáo và vai trò độc lập xét xử của Tòa án.
Nguyên tắc tranh tụng được Hiến pháp khẳng định cần đến sự phân vai rõ ràng giữa các chủ thể và nhờ đó các chủ thể hình thành ra “hai bên” trong vụ án: Bên buộc tội và bên bào chữa với lợi ích tố tụng độc lập, khác nhau và đối lập nhau. Cho nên, khi xét xử vụ án hình sự cần phải đảm bảo bên buộc tội và bên bào chữa được tạo mọi điều kiện để bảo vệ quan điểm, lợi ích của mình, thông qua việc được ưu tiên hỏi trước, được quyền chủ động đặt câu hỏi để chứng minh cho các tình tiết vụ án theo lý lẽ của mình. Khắc phục quan điểm xét xử “Án tại hồ sơ” đã tồn tại khá dài trong tố tụng hình sự Việt Nam.
Thực tế, trong một số vụ án hình sự Hội đồng xét xử đã thực hiện thay chức năng buộc tội của Viện Kiểm sát, đặt nhiều câu hỏi mang dụng ý buộc tội, gán ghép trách nhiệm. Nhiều vụ án kiểm sát viên không cần đặt thêm câu hỏi nào để chứng minh căn cứ buộc tội của mình. Các Luật sư, người bào chữa bị cắt câu hỏi, yêu cầu tạm dừng với lý do cho rằng Hội đồng xét xử đã nhắc đến trước đó.
Trách nhiệm của Hội đồng xét xử là xem xét đánh giá chứng cứ và kết quả tranh tụng giữa các bên để đưa ra phán quyết. Do vậy, trong quá trình xét hỏi, Hội đồng xét xử chỉ giữ vai trò xét xử khách quan, giữ nhiệm vụ điều hành phiên toà, kiểm soát quá trình tố tụng mà không phải là người thẩm tra.
Liên đoàn Luật sư cho rằng cần xem xét sửa đổi về trình tự xét hỏi theo hướng Kiểm sát viên hỏi trước, sau đó đến phần hỏi của người bào chữa, bảo vệ quyền lợi, Hội đồng xét xử chỉ hỏi thêm nhằm làm rõ kết quả xét hỏi của bên buộc tội và bên gỡ tội cũng như điều hành phần xét hỏi để bảo đảm tính khách quan và quyền phán định đúng, sai của Tòa án.
Do đó, tại phần đề xuất, kiến nghị, Liên đoàn Luật sư Việt Nam đề nghị sửa đổi quy định tại Điều 307 về trình tự xét hỏi, theo đó, Kiểm sát viên phải là chủ thể được đặt câu hỏi trước để chứng minh cho các cáo buộc của mình là có căn cứ, sau đó người bào chữa được tìm kiếm thông tin bào chữa, gỡ tội cho bị cáo thông qua các câu hỏi của mình.
PHƯƠNG HOA
Đề nghị bổ sung cách tính thời hạn theo năm tại khoản 1 Điều 134 BLTTHS 2015
