(LSO) - Không phải chỉ có người bên ngoài nhận xét mà ngay cả Liên minh châu Âu (EU) giờ cũng thấy rằng dịch bệnh viêm phổi cấp do virus corona gây ra hiện đang là thách lức lớn nhất và ghê gớm nhất đối kể từ trước đến nay.
Dịch bệnh đã đẩy EU nói chung và các nước thành viên vào mộtcuộc khủng hoảng mà họ chưa biết thoát ra bằng cách nào. Dịch bệnh hoành hànhtạo nên tình huống đặc thù và vì thế luật và lệ được vận dụng rất khác thường.
Hiện tại, EU đã đóng cửa biên giới bên ngoài và nhiều thànhviên EU đã đóng cửa biên giới quốc gia. Trong EU đã có nước thành viên cấm hoặchạn chế xuất khẩu một số mặt hàng nhất định. Không khó gì để nhận thấy các nướcthành viên EU hiện mạnh ai nấy tự lo liệu để đối phó với dịch bệnh chứ không hềtham vấn hay phối hợp hành động với nhau.
Dịch bệnh đe dọa tất cả nhưng EU không có đối sách chungngoài quyết định dành ra một khoản tiền lớn để trợ giúp các nước thành viên vàNgân hàng Trung ương châu Âu cũng chi ra khoản tiền lớn để hậu thuẫn các doanhnghiệp bị ảnh hưởng nặng bởi dịch bệnh không bị phá sản.
Trong EU, các nước thành viên không chỉ có thoả thuận chínhtrị với nhau mà còn có luật pháp chung và thể chế chung mà tất cả các thànhviên đều phải tuân thủ, không thể tự ý thay đổi và được đặt lên trên hiệu lựccủa luật pháp quốc gia. Thị trường nội địa chung, Hiệp ước Schengen hay hệthống tòa án chung là những bằng chứng điển hình nhất và thuyết phục nhất.
Theo những luật pháp ấy, nếu thành viên nào không tuân thủđầy đủ và nghiêm túc thì EU sẽ vận hành những quy trình và cơ chế để xử lý.Thời bình thường thì mọi chuyện không có vấn đề gì, các thành viên tuân thủluật pháp chung và quy định chế tài cho trường hợp vi phạm có hiệu ứng răn đerất cao.
Nhưng thời dịch bệnh hoành hành thì những luật pháp bìnhthường kia đâu có hiệu lực như bình thường nữa. Một khi các thành viên EU cấmhoặc hạn chế xuất khẩu nước tẩy trùng y tế hay khẩu trang sang các nước thànhviên khác và đóng cửa biên giới quốc gia thì EU đâu có còn thị trường nội địachung như lâu nay nữa. Hình ảnh đặc trưng cho Hiệp ước Schengen là “châu Âukhông biên giới”.
Nhưng khi các nước thành viên EU đóng cửa biên giới với nhauthì cả tinh thần và lời văn của hiệp ước kia chỉ còn tồn tại trên giấy. EU lại“pháo đài hoá quốc gia”, lại biệt lập và co cụm cục bộ. Luật chung cho phép cácquốc gia thành viên áp dụng luật riêng trong những tình huống đặc biệt, nhưngtrước đấy phải tham vấn lẫn nhau, thông tin cho nhau, thống nhất quan điểm vàphối hợp hành động.
Có điều, cái lệ ở đây là mạnh ai nấy làm. Ở thời dịch bệnh,luật chung của liên minh bị cái lệ kia chi phối. Các nước thành viên EU cần rấtnhiều năm để có được quy định pháp lý chung, vậy mà chỉ một con virus đã chứng tỏcó khả năng huỷ hoại đáng kể những thành tựu có ý nghĩa lịch sử ấy của EU.
Muốn thể chế hóa và thúc đẩy mạnh mẽ tiến trình hợp tác,liên kết và nhất thể hóa châu lục, EU không thể không “nhất thể hóa luật pháp”,tức là không thể không tăng cường lập pháp chung. Nhưng luật pháp chung lại chỉcó được sức đề kháng rất hạn chế trước những cái lệ riêng ngay lập tức phát táctrong những tình huống đặc biệt như hiện tại.
Cái lệ ở đây là cho dù Liên minh có phát triển thành côngđến mấy thì nhà nước quốc gia với những lợi ích riêng vẫn chiếm giữ vai tròquyết định lệ nào được vận dung và luật chung nào bị vô hiệu hoá trong nhữngtình huống đặc thù như hiện tại. Chuyện luật và lệ đang hỗn chiến ở EU trênnhiều phương diện đưa lại những nhận thức và đúc kết rất hữu ích cho tất cảnhững tổ chức hợp tác, liên kết và nhất thể hoá khu vực, châu lục khác trên thếgiới.
Hạ Nham(Pháp luật Việt Nam)
