Ảnh minh họa.
Theo kết luận thanh tra, trong giai đoạn 2015-2019, Viện Hàn lâm thực hiện chưa tốt công tác quản lý tài chính, tài sản, thực hiện các dự án và tổ chức nghiên cứu khoa học, để xảy ra nhiều khuyết điểm, vi phạm.
Trước năm 2017, công tác đào tạo Thạc sĩ, Tiến sĩ còn nhiều khuyết điểm, sai phạm (từ năm 2017 đến nay đã cơ bản được khắc phục). Các đơn vị trực thuộc chưa thực hiện đúng, đầy đủ các quy chế, quy định của Nhà nước, công tác quản lý tài sản công, thực hiện các dự án, đặc biệt việc cho thuê trụ sở, nhà, đất vi phạm các quy định của pháp luật trong thời gian dài không được chấn chỉnh, việc thực hiện và đánh giá, nghiệm thu các đề tài còn mang tính hình thức, chất lượng chưa cao; có việc còn làm lãng phí ngân sách Nhà nước.
Trách nhiệm trước những hạn chế, khuyết điểm thuộc tập thể lãnh đạo Viện Hàn lâm giai đoạn 2015-2019 thuộc các đơn vị tham mưu và các đơn vị trực thuộc được thanh tra.
Cụ thể, về thực hiện chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức bộ máy, các đơn vị thuộc và trực thuộc Viện Hàn lâm chưa xây dựng trình Viện Hàn lâm về Chiến lược, quy hoạch, kế hoạch của đơn vị theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Viện Hàn lâm phê duyệt phương án tự chủ của Văn phòng không đúng quy định chức năng, nhiệm vụ. Đồng thời, thực hiện chưa đầy đủ các nội dung về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo các Nghị quyết của Bộ Chính trị. Tại thời điểm thanh tra, các đơn vị trực thuộc còn cơ cấu số lượng lớn cấp phòng (369 cấp phòng/38 đơn vị, nhiều đơn vị cơ cấu 10 - 15 cấp phòng, 01 đơn vị có 33 cấp phòng... cơ cấu nhiều đơn vị Tạp chí, Thư viện tại các đơn vị trực thuộc). Trách nhiệm trước những thiếu sót, khuyết điểm về thực hiện chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu bộ máy thuộc lãnh đạo Viện Hàn lâm và Ban Tổ chức Cán bộ thời kỳ 2015-2019.
Về quản lý tài chính, đối với Viện Hàn lâm, trước năm 2017, Viện Hàn lâm lập dự toán thu, nộp ngân sách Nhà nước hàng năm, trong đó số liệu của năm lập dự toán thấp hơn ước thực hiện của năm trước, dự toán không bao quát hết các nguồn thu tại một số đơn vị có nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp theo quy định tại các Thông tư hướng dẫn hàng năm của Bộ Tài chính.
Không lập danh mục dự toán cụ thể cho từng đơn vị; Không căn cứ tình hình thực tế của các đơn vị cấp dưới để xây dựng dự toán theo Quy chế quản lý tài chính của Viện Hàn lâm. Ngoài ra, không ban hành định mức phân bổ dự toán chi ngân sách cho các đơn vị trực thuộc theo quy định của Thủ tướng Chính phủ. Viện Hàn lâm giao dự toán hàng năm cho các đơn vị trực thuộc còn điều chỉnh bổ sung nhiều lần trong năm, giao dự toán còn chậm gây khó khăn cho đơn vị. Có trường hợp giao bổ sung dự toán khi chưa thực hiện quyết toán hợp đồng, giao dự toán trước kinh phí của năm sau. Giao dự toán về Văn phòng Viện Hàn lâm mang tính dự phòng không đúng quy định của Luật Ngân sách Nhà nước. Giao dự toán hoạt động khoa học chung, có nội dung chưa có trong quy định của Nhà nước, tổng số tiền 5.973,482 triệu đồng (giai đoạn 2015-2018).
Phân bổ dự toán lần đầu hàng năm chậm; Phân bổ khi chưa xây dựng phương án cụ thể dẫn đến phải phân bổ nhiều lần mới được phê duyệt. Phân bổ kinh phí mua sắm tài sản hàng năm chưa căn cứ vào nhu cầu thực tế và định mức trang thiết bị của từng đơn vị theo quy định của Thủ tướng Chính phủ. Chưa phát hiện các nội dung không đúng quy định của các Quy chế chi tiêu nội bộ của các đơn vị cấp dưới, để xảy ra sai sót nhưng chưa kịp thời chấn chỉnh.
Đối với các đơn vị cấp dưới, có 12 đơn vị chưa sửa đổi, bổ sung Quy chế chi tiêu nội bộ theo quy định mới của Bộ Tài chính; 08 Quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị, có một số nội dung không đúng quy định của Luật Ngân sách Nhà nước, không công khai dự toán và quyết toán ngân sách hàng năm (các lần điều chỉnh, bổ sung) theo hướng dẫn của Bộ Tài chính.
Các Ban chức năng tham mưu, dự kiến kế hoạch hàng năm nhưng không gửi Văn phòng để lập dự toán, các đề tài, nhiệm vụ được chuyển tiếp qua nhiều năm do Văn phòng chủ trì nhưng không lập dự toán theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước. Văn phòng thực hiện thu kinh phí quản lý đề tài không đúng quy định của Luật Ngân sách Nhà nước (trước năm 2017) với tổng số tiền 1.055,100 triệu đồng.
Học viện KHXH sử dụng nguồn ngân sách Nhà nước giao để chi tiền lương, phụ cấp cho lao động hợp đồng ngoài chỉ tiêu biên chế, thanh toán phụ cấp cho các chức danh không có trong quy định, số tiền 750,45 triệu đồng. Sử dụng nguồn ngân sách Nhà nước chi tiền lương, phụ cấp lương cho viên chức, người lao động hợp đồng ngoài chỉ tiêu biên chế số tiền 1.241 triệu đồng. Không xây dựng quỹ nhuận bút, định mức chi tiết thù lao đọc duyệt, biên tập, không tổ chức đấu thầu in tạp chí theo Quy chế hoạt động.
Hạch toán, trích lập các quỹ hoạt động không đúng quy định của Chính phủ số tiền 7.706 triệu; Kêkhai thuế chưa đầy đủ số tiền 1.962,839 triệu đồng; Không đề nghị ghi thu - ghi chi vào ngân sách Nhà nước các khoản thu từ phí, lệ phí theo quy định của Bộ Tài chính.
Bảo tàng Dân tộc học nộp không đầy đủ các loại thuế theo quy định số tiền 1.119,314 triệu đồng (thuế GTGT 123,649 triệu đồng; Phí, lệ phí 547,95 triệu đồng; Thuế TNDN 163,168 triệu đồng; Thuế TNCN 284,547 triệu đồng); chưa xử lý dứt điểm số tiền 5.371 USD của Đề tài “Tác động của ti vi...”. Trách nhiệm đối với những khuyết điểm, sai phạm về công tác quản lý tài chính thuộc lãnh đạo Viện Hàn lâm phụ trách quản lý tài chính, Ban KH-TC với trách nhiệm tham mưu và các đơn vị trực thuộc có khuyết điểm, sai phạm nêu trên trong thời kỳ 2015-2019.
Ngoài ra, công tác xuất bản, hoạt động của các tạp chí Ban KH-TC, Ban Tổ chức Cán bộ không tổng kết, đánh giá hiệu quả mô hình tổ chức, hoạt động tài chính của các tạp chí theo Quy chế tổ chức và hoạt động của các tạp chí. Nội dung Quy chế tổ chức và hoạt động còn bất cập, không tiết kiệm ngân sách Nhà nước. Các đơn vị để tồn số lượng lớn tạp chí, gây lãng phí ngân sách Nhà nước số tiền 7.530 triệu đồng. Các đơn vị tạp chí không xây dựng, lập các loại quỹ theo quy định của Quy chế Tổ chức và hoạt động của các tạp chí.
Về quản lý tài sản công, Viện Hàn lâm chậm ban hành Quy chế quản lý và sử dụng tài sản công; không phê duyệt Quy chế phối kết hợp sử dụng chung trụ sở làm việc. Dẫn đến, các đơn vị trực thuộc thực hiện không đầy đủ các quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.
Văn phòng Viện Hàn lâm không xây dựng phương án sắp xếp, xử lý các cơ sở nhà, đất được giao quản lý; dẫn đến, có 05 cơ sở nhà, đất chưa có phương án sắp xếp chính thức, 03 cơ sở nhà đất chưa có phương án sắp xếp, 02 cơ sở chưa được phê duyệt sắp xếp, 10 cơ sở chưa được cấp Giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất... và một số cơ sở nhà đất có tranh chấp chưa được giải quyết; có 08 cơ sở nhà, đất không sử dụng, sử dụng không hiệu quả trong thời gian dài phải được trả lại Nhà nước theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.
Bảo tàng Dân tộc, Văn phòng, Nhà Xuất bản KHXH cho các tổ chức, cá nhân thuê cơ sở, nhà, đất và liên doanh, liên kết trong thời gian dài nhưng không lập Đề án sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê, không thực hiện đấu giá, không thực hiện trích khấu hao tài sản, không thông báo công khai giá cho thuê, vi phạm quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Viện KHXH vùng Trung bộ tùy tiện cho doanh nghiệp sử dụng đất (10.000m) không có hợp đồng, vi phạm Luật Quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước.
Giai đoạn 2015-2019, Viện Hàn lâm còn nhiều hạn chế, khuyết điểm trong công tác quản lý, sử dụng tài sản công, các đơn vị trực thuộc như Bảo tàng, Văn phòng, Viện KHXH vùng Trung bộ, Nhà Xuất bản KHXH tùy tiện cho thuê trụ sở là nhà, đất không chấp hành các quy định của Nhà nước về quản lý, sử dụng tài sản công. Trách nhiệm thuộc lãnh đạo Viện Hàn lâm phụ trách lĩnh vực quản lý tài sản và lãnh đạo các đơn vị trực thuộc nêu trên.
Về Quản lý khoa học Viện Hàn lâm ban hành các Quy chế QLKH nhưng nội dung còn nhiều bất cập, không hợp lý dẫn đến, các đơn vị cấp dưới không tiếp thu kịp thời, khó khăn trong thực hiện nhiệm vụ. Quy trình thực hiện nhiều đề tài không đúng quy định của Luật Khoa học và Công nghệ và Quy chế QLKH. Cụ thể, có 07 nhiệm vụ thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị và của Viện Hàn lâm nhưng được phê duyệt dưới dạng đề tài cấp cơ sở, cấp Bộ và bố trí kinh phí để thực hiện không hợp lý; Có 03 đề tài, nhiệm vụ không có đóng góp về khoa học cho xã hội; 37 đề tài, nhiệm vụ cấp Bộ do Văn phòng chủ trì chưa được tổ chức nghiệm thu cấp cơ sở trước khi nghiệm thu cấp Bộ; 18 đề tài, nhiệm vụ cấp Bộ nhưng không nghiệm thu cấp Bộ; 29 đề tài, nhiệm vụ trùng thời gian; 30 Hội đồng nghiệm thu đề tài khoa học cấp Bộ không đúng thành phần; 55 đề tài, nhiệm vụ khoa học cấp Bộ được giao cho cá nhân ngoài đơn vị chủ trì; 67 Hội đồng nghiệm thu nhiệm vụ khoa học cấp cơ sở nhiệm vụ khoa học cấp Bộ của các đơn vị, căn cứ vào các Quy chế quản lý khoa học do Viện Hàn lâm ban hành đã hết hiệu lực; 191 Hội đồng nghiệm thu nhiệm vụ khoa học cấp Cơ sở không đúng thành phần; 75 đề tài, nhiệm vụ nghiệm thu chậm tiến độ (Phụ lục số 02, 03, 04, 05, 06, 07). 03 đơn vị tổ chức hội đồng nghiệm thu nhiều đề tài khoa học cấp cơ sở trong cùng một ngày, chưa hợp lý, dẫn đến chất lượng công tác nghiệm thu không đảm bảo.
Các đề tài có sản phẩm cụ thể nhưng hoạt động chưa hiệu quả (04 đề tài của Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Thông tin); Bảo tàng chưa xử lý dứt điểm 5.371 USD (Mỹ) còn dư của Dự án “Tác động của ti vi đối với sự thay đổi gia đình người Thái ở Việt Nam”. Nhiều đề tài, nhiệm vụ cấp cơ sở, chủ nhiệm đề tài sử dụng lại một phần, có đề tài sử dụng lại nhiều nội dung của đề tài, nhiệm vụ đã được nghiên cứu trước (cùng chủ nhiệm) không đúng Quy chế QLKH, xảy ra ở phần lớn các đơn vị được thanh tra (Phụ lục số 08). Giai đoạn 2015-2019, Viện Hàn lâm tổ chức thực hiện nhiều đề tài, nhiệm vụ khoa học nhưng việc chấp hành các quy chế, quy định không đầy đủ.
Quy trình thực hiện nhiều đề tài, nhiệm vụ không đúng quy định, dẫn đến chất lượng nhiều đề tài, nhiệm vụ không đảm bảo. Trách nhiệm thuộc lãnh đạo Viện Hàn lâm phụ trách lĩnh vực nghiên cứu khoa học; Ban Quản lý Khoa học và các đơn vị trực thuộc có khuyết điểm, sai phạm trong thời kỳ 2015-2019.
Về đào tạo trình độ Thạc sỹ, Tiến sỹ Giai đoạn 2015-2017, công tác đào tạo trình độ thạc sỹ, tiến sỹ của Học viện KHXH còn nhiều hạn chế, khuyết điểm về tuyển sinh, quy trình, chương trình và quản lý đào tạo (các khuyết điểm, sai phạm của giai đoạn trước đã cơ bản được Học viện khắc phục). Tuy nhiên, còn có khuyết điểm như: Số nghiên cứu sinh quá hạn thời gian đào tạo còn nhiều; Một số hồ sơ xét tuyển trình độ Tiến sỹ không cho điểm phần đánh giá hồ sơ; Hồ sơ học viên không có lý lịch khoa học của người hướng dẫn; Có học viên không có Phiếu đăng ký xét tuyển, bản sao các bài báo khoa học đã công bố; Có nghiên cứu sinh đề xuất Đề tài nghiên cứu không nằm trong danh mục nghiên cứu.
Sổ cấp phát văn bằng còn tẩy xóa, sửa chữa, thiếu thông tin về nghiên cứu sinh. Việc quản lý tài chính còn nhiều khuyết điểm, vi phạm, chi phụ cấp cho một số chức danh, chi phụ cấp cán bộ công tác địa phương không đúng quy định số tiền 750,45 triệu đồng; Sử dụng ngân sách Nhà nước chi tiền lương cho hợp đồng ngoài biên chế 1.241 triệu đồng; Không trích quỹ dự phòng, trích lập quỹ phát triển, hạch toán lãi ngân hàng không đúng quy định; Kê khai thiếu số tiền thuế phải nộp 1.962.839 triệu đồng. Trách nhiệm trong công tác đào tạo trình độ Thạc sỹ, Tiến sỹ thuộc lãnh đạo Viện Hàn lâm phụ trách công tác đào tạo và Học viện KHXH thời kỳ 2015-2019.
Về thực hiện các dự án xây dựng và các dự án tăng cường năng lực Viện Hàn lâm phê duyệt điều chỉnh Dự án“Đầu tư xây dựng công trình Viện Phát triển vùng Trung bộ không đúng tên dự án được duyệt; phê duyệt quyết toán, tên hạng mục không đúng thực tế công trình xây dựng, công trình xây dựng không đúng thiết kế cơ sở được phê duyệt; hiệu quả dự án không đúng mục tiêu đề ra, chưa chấp hành kiến nghị của Kiểm toán nhà nước (nộp ngân sách/ nhà nước số tiền 455,938 triệu đồng)
Phê duyệt Dự án Cơ sở nghiên cứu và đào tạo Viện phát triển bền vững vùng Tây Nguyên không phù hợp thực tế, thừa so với tiêu chuẩn, định mức 5.099,52 m. Phê duyệt Chủ đầu tư Dự án Học viện KHXH trước khi có chủ trương đầu tư, không đúng quy định của Chính phủ; Hợp đồng rà phá bom mìn không có cơ sở pháp lý; Đưa một số chi phí vào hợp đồng không đúng quy định của Bộ Xây dựng, phải giảm trừ 303,50 triệu đồng. Ban quản lý dự án chuyên ngành của Viện Hàn lâm ký hợp đồng xây dựng không đúng quy định về tiền bảo lãnh thực hiện hợp đồng, vượt chi phí dự phòng, kiến nghị giảm trừ thanh toán số tiền 738,715 triệu đồng, thành phần Ban quản lý dự án không đáp ứng yêu cầu, không xây dựng Quy chế hoạt động theo quy định của Chính phủ (Dự án Cơ sở Nghiên cứu khối các Viện Nghiên cứu quốc tế).
Viện Khảo cổ học thành lập Trung tâm Nghiên cứu Khảo cổ học dưới nước không đúng thẩm quyền theo quy định của Chính phủ,sử dụng tên gọi của dự án tuỳ tiện, không thống nhất, chưa lập Báo cáo quyết toán chi phí đầu tư theo quy định của Bộ Tài chính (Dự án Trung tâm Nghiên cứu Khảo cổ học dưới nước). Bảo tàng Dân tộc học thành lập Ban Quản lý các dự án không đủ năng lực quản trị dự án; không đăng tải Kế hoạch lựa chọn nhà thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu, HSMT yêu cầu rõ về tiêu chuẩn kỹ thuật của thiết bị được mời thầu, nêu rõ hàng hoá phải có Giấy phép của hãng sản xuất không đúng quy định của Luật Đấu thầu và Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về đấu thầu. Quản lý dự án còn nhiều yếu kém, dẫn đến trong quá trình thực hiện phải thay đổi model, xuất xứ so với hợp đồng. Thành lập Tổ giám sát dự án đầu tư không đúng quy định của Luật Đấu thầu.
Các dự án của Viện KHXH vùng Trung Bộ và vùng Tây Nguyên, lập và phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu nhiều lần trong năm không đúng quy định của Luật Đấu thầu, năng lực Ban quản lý dự án không đảm bảo quy định. Viện KHXH vùng Trung Bộ chưa lập báo cáo quyết toán dự án hoàn thành các công trình sửa chữa, cải tạo. Viện KHXH vùng Nam Bộ thực hiện dự án tăng cường năng lực vẫn còn một số khuyết điểm (Nhật ký công trình chưa đúng quy định, cán bộ kỹ thuật không đúng đề xuất, chưa tập hợp hồ sơ thẩm tra một số thiết bị thay đổi xuất xứ so với hợp đồng theo quy định của Luật Xây dựng).
Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Thông tin thực hiện quy trình đấu thầu còn có khuyết điểm (không lập biên bản kiểm tra vật liệu xây dựng, không thực hiện thí nghiệm vật liệu; nhật ký thi công ghi sơ sài; yêu cầu về nhãn hiệu của hàng hóa; bố trí cán bộ kỹ thuật không đúng chuyên ngành; một số trang thiết bị không kèm theo Catalo nhà sản xuất theo quy định của Chính phủ và của Bộ Xây dựng), mua phần mềm kế toán chưa tiết kiệm ngân sách Nhà nước.
Xây dựng các phần mềm phục vụ công tác quản lý, điều hành Viện Hàn lâm không đồng bộ; chưa hoàn chỉnh; chưa đảm bảo an toàn, an ninh cho hệ thống điều hành tác nghiệp của Viện Hàn lâm (Dự án Nâng cao năng lực quản lý, điều hành). Trách nhiệm trong việc phê duyệt đầu tư các dự án; quản lý, thực hiện các dự án thuộc lãnh đạo Viện Hàn lâm được giao phụ trách và các Chủ đầu tư, Ban quản lý được giao thực hiện dự án trong thời kỳ 2015-2019.
Theo đó, Thanh tra Chính phủ kiến nghị kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của tập thể lãnh đạo Viện qua các thời kỳ. Đồng thời, kiến nghị thu hồi số tiền gần 06 tỉđồng đã chi không có trong quy định của 10 đơn vị thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.
Yêu cầu Học viện Khoa học xã hội bổ sung đầy đủ quy trình đào tạo, kiểm tra, làm rõ những trường hợp tẩy xóa, sửa chữa trên sổ cấp phát văn bằng, xử lý theo quy định nếu có sai phạm.
Theo Thanh tra Chính phủ, trách nhiệm trong công tác đào tạo trình độ Thạc sĩ, Tiến sĩ thuộc lãnh đạo Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phụ trách công tác đào tạo và Học viện Khoa học xã hội thời kỳ 2015-2019.
Về kết luận này Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đã có ý kiến chỉ đạo đơn vị liên quan thực hiện nghiêm kết luận của Thanh tra Chính phủ.
TRẦN QUÝ
