(LSO) - Nhận thấy được "tính an toàn" tại Việt Nam trong công tác phòng chống dịch Covid-19 vừa qua, rất nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã và đang muốn chuyển dây chuyền sản xuất cung ứng của mình ra khỏi Trung Quốc. Tuy nhiên, trên "đường đua" này hiện không chỉ có Việt Nam mà còn nhiều đối thủ nặng ký khác.
Ngay khi cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung lên tới đỉnhđiểm, các công ty đa quốc gia đã bắt đầu có thiên hướng di chuyển dòng vốn, chuỗicung ứng của mình ra ngoài Trung Quốc để tránh phụ thuộc quá nhiều vào một nguồncung nguyên liệu tại nước này. Tuy nhiên, Covid-19 lại được xem như một “liềuthuốc” phản tác dụng của Trung Quốc khi làm cho làn sóng này ngày càng diễn ranhanh hơn.
Việc kiềm chế tốt Covid-19 tại Việt Nam lại đang mởra cơ hội vàng để Việt Nam đón nhận dòng vốn này. Dạo gần đây, Apple liên tụctuyển dụng nhân sự với các vị trí từ kỹ sư, quản lý vận hành.
Hãng này cũng cho gia tăng sản xuất Airpod tại ViệtNam bắt đầu từ tháng 3. Hay Samsung cũng đã từng tính chuyển dây chuyền sản xuấtmột số smartphone cao cấp tới Việt Nam.
Nhưng theo Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nướcngoài (VAFIE) - Giáo sư Nguyễn Mại, hiện nay, Việt Nam cũng chỉ là một “tay đua”trong cuộc đua hút vốn này và ngày càng có nhiều những đối thủ nặng ký ở châuÁ.
Trên các số liệu thực tế lại cho thấy các quốc giaĐông Nam Á khác cũng đang rất thu hút sựchú ý, đặc biệt là Ấn Độ vì đã nhanh chân tung nhiều chính sách hút vốn dòng vốnngoại và chờ đón thời cơ mới.
Tháng 4 vùa qua, Chính phủ Ấn Độ đã đưa một loạt ưuđãi để lôi kéo hơn 1.000 công ty Mỹ rời Trung Quốc. Nước này ưu tiên các hãngcung cấp thiết bị y tế, chế biến thực phẩm, dệt may, da và phụ tùng xe hơi.
Thuyết phục các doanh nghiệp rằng dù tổng chi phícao hơn Trung Quốc nhưng vẫn còn rẻ hơn Mỹ hay Nhật Bản nếu xét về đất đai vàlao động lành nghề. Họ cũng cam kết sẽ cân nhắc các yêu cầu cụ thể về thay đổiluật lao động, hoãn áp thuế giao dịch trực tuyến của các hãng thương mại điện tử...
Thái Lan cũng đã "bật đèn xanh" bằng loạtchính sách thu hút đầu tư mới gồm các biện pháp về thuế, sửa đổi Luật Kinhdoanh nhằm nới lỏng quy định với đầu tư nước ngoài.
Tương tự, Malaysia giữa năm ngoái cũng đã đưa ra mộtchương trình hỗ trợ đầu tư quy mô 1 tỷ ringgit (khoảng 240 triệu USD) nhằm hỗtrợ thuế, tài chính cho các doanh nghiệp nước ngoài chọn họ là điểm đến.
Theo JLL trong một báo cáo mới đây khi phân tích vềchính sách thu hút đầu tư trong "giai đoạn bình thường mới" cũng đãcho rằng, Việt Nam chưa phải thật sự là điểm đến hấp dẫn nhất.
Ông Stephen Wyatt Tổng giám đốc JLL Việt Nam đã phântích. Mức lương công nhân sản xuất tại Trung Quốc hiện cao gấp ba lần Việt Nam,nhưng trình độ tay nghề của công nhân nơi này cũng cao hơn. Quy mô của Trung Quốckhông thể được nhân rộng: lượng lao động công nghiệp di cư ở Trung Quốc còn caohơn dân số Việt Nam. Hơn nữa, một khối lượng lớn ngành hàng sản xuất cũng là đểphục vụ thị trường nội địa Trung Quốc.
Bên cạnh đó, không phải ngành, lĩnh vực sản xuất nàocủa Việt Nam cũng đã sẵn sàng đón nhận thời cơ. Điển hình là công nghiệp hỗ trợ,ngành này được dự báo "đón nhận ít thông tin lạc quan từ thời cơ mới".
Theo Phó chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ ViệtNam - bà Trương Thị Chí Bình, Việt Nam hầu như không đáp ứng được các yêu cầuviệc chuyển giao, trong khi nhiều quốc gia trong khu vực như Thái Lan,Indonesia, Malaysia... đã có lợi thế hơn hẳn.
Lý do là, quy mô doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ViệtNam rất nhỏ, trung bình dưới 200 lao động, dây chuyền, máy móc ít... nên chỉđáp ứng được các đơn hàng nhỏ và linh kiện rời. Chỉ vài công ty có thể sản xuấtcả cụm linh kiện. Trong khi khách hàng chuyển từ Trung Quốc luôn cần sản lượngrất lớn, sản phẩm phải là cụm linh kiện hoàn chỉnh.
Ngoài ra, để có thể tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu,chuỗi phải đầy đủ công đoạn, cần nhiều doanh nghiệp đảm nhận các khâu. Việcchia nhỏ này cũng góp phần cạnh tranh về giá. Hiện tại với nhiều hạng mục hoànthiện, doanh nghiệp Việt Nam phải gửi sang Thái Lan, Trung Quốc gia công rồi gửivề, làm chi phí cao thêm.
Nhưng vấn đề khó khăn nhất là ngay cả khi đạt chấtlượng, chủng loại sản phẩm, doanh nghiệp Việt Nam vẫn rất khó cạnh tranh về giáso với Trung Quốc. "Nếu so với các hỗ trợ mà công nghiệp hỗ trợ ngành chếtạo được chính phủ các nước áp dụng thì doanh nghiệp Việt Nam quá thiệtthòi", bà Chí Bình nhận xét.
Về phần mình, Việt Nam thời gian qua cũng có nhiềuchính sách thay đổi. Nghị quyết 50 về thu hút đầu tư nước ngoài giai đoạn mớiđã được thông qua, Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp đang được cấp có thẩm quyềnxem xét, sửa đổi, bổ sung những chính sách mới để thu hút vốn FDI "sạch",công nghệ cao trong bối cảnh mới.
Theo Giáo sư Mại, Việt Nam cần hành động nhanh hơn nữanếu muốn tạo thế cân bằng với các đối thủ cạnh tranh trong cuộc đua đón lànsóng dịch chuyển đầu tư sau dịch.
Ông Vũ Tiến Lộc- Chủ tịch Phòng Thương mại & Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng đồng tình,Việt Nam phải "chủ động tiến công vào chuỗi cung ứng mới, chứ không phảichỉ chờ họ tìm đến chúng ta để hình thành chuỗi giá trị".
Để tối ưu cơ hội trước mắt, ông Nguyễn Mại cho rằng,Chính phủ cần cải thiện hạ tầng đất đai, công nghệ, nhân lực. Các thủ tục đầutư phải được đơn giản hoá, rút ngắn thời gian thẩm định, cấp phép. Cuối cùng làhỗ trợ nhà đầu tư triển khai nhanh dự án bằng cơ chế một cửa.
Ngoài thể chế, đẩy nhanh chính sách thông thoáng thuhút vốn FDI, Chính phủ cũng cần chăm chút cho thị trường nội địa. Việc này cóthể làm thông qua các chính sách kích cầu tiêu dùng, ngành công nghiệp nội địaphát triển, tránh sự phụ thuộc vào nguồn cung nguyên liệu nước ngoài và gặp trởngại khi đứt gãy mắt xích nào đó trong chuỗi cung ứng.
Để ngành công nghiệp hỗ trợ đón bắt được thời cơ dịchchuyển đầu tư từ Trung Quốc, bà Trương Thị Chí Bình góp ý, Chính phủ cần có tiếpcận để đàm phán cụ thể với các công ty đa quốc gia này đang có ý định dịch chuyểnsản xuất khỏi Trung Quốc sang thị trường thứ ba.
Cùng với đó, cần có kế hoạch chi tiết hình thành cáctổ hợp, liên danh công nghiệp hỗ trợ gồm các doanh nghiệp nhỏ, các cụm liên kếtsản xuất (industrial cluster), hoặc có biện pháp cụ thể ưu đãi cho các công tycông nghiệp hỗ trợ cỡ vừa hiện nay đầu tư mở rộng sản xuất đáp ứng yêu cầu mới.
"Cần xây dựng các chương trình hiệu quả khuyếnkhích hỗ trợ khởi sự doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ các ngànhchế tạo", bà nhấn mạnh.
LÂM HOÀNG (t/h)
