Ảnh minh họa.
Theo Luật sư Trương Anh Tú, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội, trong Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành, không có quy định cụ thể về thời điểm xác định thiệt hại tài sản làm căn cứ để xử lý hình sự. Việc này nằm trong nguyên lý chung của khoa học hình sự và khoa học về thẩm định giá, dẫn đến việc xác định thời điểm xác định thiệt hại chưa có sự thống nhất giữa trong hoạt động xét xử giữa các toà án khác nhau.
Do đó, để giải quyết vấn đề này, ngày 30/12/2020, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao đã ban hành Nghị quyết 03/2020/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự trong xét xử tội phạm tham nhũng và tội phạm khác về chức vụ. Trong đó, tại khoản 2, Điều 10, Nghị quyết số 03/2020/NQ-HĐTP nêu rõ, thời điểm xác định thiệt hại tài sản làm căn cứ để xử lý hình sự tùy từng trường hợp cụ thể, cụ thể như sau:
- Trường hợp thiệt hại xảy ra tại thời điểm tội phạm được thực hiện thì thiệt hại được xác định tại thời điểm này; đối với tội phạm liên tục, kéo dài thì thiệt hại được xác định tại thời điểm tội phạm được phát hiện ngăn chặn hoặc tội phạm kết thúc.
- Trường hợp thiệt hại xảy ra hoặc kéo dài sau khi tội phạm được thực hiện hoặc sau khi tội phạm đã kết thúc thì thiệt hại được xác định tại thời điểm thiệt hại được ngăn chặn.
- Trường hợp không thể xác định được thiệt hại theo hướng dẫn tại điểm a, điểm b khoản 2 Điều 10 này thì thiệt hại được xác định tại thời điểm khởi tố vụ án.
Việc xem xét trách nhiệm dân sự thực hiện theo quy định của pháp luật dân sự.
Theo Luật sư Tú, Nghị quyết số 03/2020/NQ-HĐTPđã được ban hành và áp dụng, nhưng đến nay, việc hiểu và áp dụng thời điểm để xác định giá trị thiệt hại trong các vụ án tham nhũng, chức vụ vẫn còn nhiều điểm chưa thống nhất giữa các Toà án. Có Toà án xác định giá trị thiệt hại tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội, nhưng cũng có Tòa án xác định là thời điểm khởi tố vụ án.
Liên quan đến vấn đề này, tại Kỳ họp thứ 6 sáng ngày 20/11 vừa qua, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cũng khẳng định, phải xác định hậu quả thiệt hại của hành vi phạm tội tại thời điểm xảy ra, thay vì xác định hậu quả tại thời điểm phát hiện vụ việc.
Về cơ sở khoa học, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, các yếu tố cấu thành tội phạm đều phải xác định tại cùng một thời điểm sự kiện tội phạm xảy ra. Không thể có việc hành vi, động cơ, mục đích, thủ đoạn thì xác định ở thời điểm sự kiện tội phạm xảy ra, riêng hậu quả thì lại xác định tại thời điểm phát hiện vụ việc, tức khởi tố. Như vậy là không công bằng.
Theo Chánh án, hậu quả của hành vi phạm tội gây ra cho xã hội phải do chính hành vi đó gây ra, chứ không phải do các yếu tố bên ngoài.
“Một lô đất tăng giá, ví dụ ở năm nay là 100 tỉ, sang năm lên 200 tỉ, sang năm nữa lên 300 tỉ. Đó là do thị trường, chứ không phải do hành vi phạm tội gây ra. Nếu chúng ta xác định giá trị đất tại thời điểm phát hiện thì trong thực tế sẽ có những bất cập khác”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình đưa ra ví dụ.
Phân tích, ông Bình cho biết, có nhiều loại vụ án xử các tội khác nhau như: Buôn lậu máy tính, điện thoại hay các tội hối lộ, trộm cắp, tham ô,… “Đất tăng theo thời gian, còn máy tính thì giảm giá trị theo thời gian. Nếu xác định tại thời điểm phát hiện vụ án thì có loại tội sẽ tăng hậu quả, có loại loại tội sẽ giảm, như vậy là không hợp lý.
Về hành lang pháp lý, Hội đồng Thẩm phán TANDTC đã có Nghị quyết theo yêu cầu Quốc hội, hướng dẫn tất cả các vụ án sẽ xử xác định hậu quả tại thời điểm xảy ra hành vi phạm tội, không phải theo thời điểm phát hiện. Vì có thể hành vi phạm tội xảy ra nhưng nhiều năm sau mới phát hiện.Theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, những vụ án xảy ra trước khi có Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán, trái với Nghị quyết, không đúng sẽ phải xem xét lại.
DUY ANH
